La sabor deus ceths (cèps)

Qu'ei l'un deus temas qui hè mei prosejar tot purmèr en abòr. "A jo ne m'agradan pas los de las Lanas, ne son pas tant sabrós com los nostes." "Jo, n'aimi pas tant los de la montanha, que'us manca perhum au paladar..." Tad aqueth numèro que'vs vam har viéner drin l'aiga en boca dab un subjècte sensiu e mei problematic que non sembla : la sabor deus ceths.

A l'exemple deus vins, lo gost deus cèths que vad de factors en covariacion : un terrador au sens geologic, l'espècia dab sosespècias e varietats, un climat qui varia a còps hèra au briu deus ans, e particularitats pròpias au bòsc se lo cas ei : atau los cèths deus sablars de las Lanas o de Gironda ne valen pas los deus sòus hitjuts deus costalats o de montanha. E los cèths de Bordèu blanquishòts qui arriban a carretadas de las plantacions escuranhosas de piceas deu Planèr de Lanamesa o de "l'Èst" n'abastan pas au cavilhar deus qui's cuelhen aus avedars natres e mei clars deus Pirenèus. Enfin, segon las meas observacions, la sabor d'ua espècia que s'adapta au "terrador". Atau los ceths de Bordèu qui'm tròbi a noste que son hèra tanhents deus cèths de mai e deus cèths negres au paladar, quan e'us disen a còps mei fadàs aulhors.

La decepcion que vien purmèr de la mestior e de la soa utilizacion. Au contra de las lecassinas los ceths que son carnuts e que's perden gost e consisténcia en hant-se vielhs. Los subjèctes deus pòres blancs o jaunes, enqüèra hrems e cracants, que son los mei gostós. Perfèits tà un sarròt de recèptas. Los hlaunhècs deus pòres vèrds que's deverén desenmodir a la padèra tà quauqua moleta. Los mei sans n'averén pas lo lor parion, trociquejats, secats, mixats, apuish servats en un bocau tà quauque saussa o velosat. Enfin, las proprietats de cada espècia que son tanben de compte har : atau, lo cèth deus avets (boletus pinophilus,) de la carn espongiva, que demanda ua cueita mei doça au par deus autes, senon los trociquets que van cremar aus entorns shens jamei còser au dehens.

Lo saber-har qu'ei tanben de compte har. Que'us cau amenudar, com solèva la mair, e virà'us pro regularament dab la paleta tà ua cueita omogenèa. Òr, tròp sovent, lo monde que'us getan a la padèra copats grans e espés com ua lesca de melon e que'us hèn fríser shens jamei arrevirà'us, sonque e'us hacian pro còser...

Au-delà de l'engèni deu cosinèr, los ingredients e la loa quantitat qu'an lo lor mot a díser. Escalonha, alh, perasilh, segon las preferéncias de cadun, que son màgerment utilizats, mes ne'n cau pas abusar, au risc de faussar la sabor deu plat, quan los cèths, a l'exemple de las angòssas, de las lecassinas, deus mossarons e deu honilhs, enterautes, e demandan chic d'adobs tà plàser a la màger part deus taulejaires.

Aquò dit, ne'vs desbrombitz pas las preferéncias que son sovent subjectivas e per tan agradiva que sian la sabor deus cèths e entenut lo cosinèr, la resulta ne harà pas jamei l'unanimitat.

Aquera subjectivitat qui mia un individu a s'estimar mei los cèths de tau o tau endret, que s'avien sovent (pas tostemps) dab lo patriotèr qui abuteish a sacralizar çò deu parçan. Sus aqueth hèit, a trucas d'escotar lo monde, gueitar los gèstes, las mimicas, qui son tostemps l'expression mei fidèu deu pensar, qu'èi dens l'idea aquera postura que tradiré ençò de mantuns la subervivença folclorizada e inconscienta deu racisme segon la defenicion qui'n balhè lo sègle dètz-e-navau : tot creat e tot òmi que son lo produsit unic d'un terrador, badonc, los cèths deu quartièr Lasbòrdas de Salias que son forçadament desparièrs deus deu quartièr Lasbòrdas de Sauvatèrra...

De tot aquò que parlaram lo dimenge 22 d'octobre a la bòrda Prat deu quartièr Lasbòrdas de Sauvatèrra dia de la nosta tresau passejada micologica...