Lo Honilh / Le Clitocybe géotrope, "tête de moine" (chronique Radio País)
Lo honilh (clitocibe geotròpa):
Adishatz ! Entaus qui s'interessan a la lenga Gascona, que prepausi ua version escriuta de las meas cronicas De Bitsègas e de Parpalhòus sus Ràdio País. Au més de decème que s'i parlè d'un camparòu pauc coneishut a noste per estar hòrt interessent, lo Honilh o "clitocybe géotrope." Que podetz escotar la cronica sus Soundcloud en seguint aqueste ligam :
...
- De qué nos vatz parlar uei ?
Uei que voi parlar d'un camparòu de tardor hòrt interessent, lo honilh.
- Lo honilh ? Qu'ei aquò lo honilh ?
Lo honilh que l'apèran tanben Cap de monge, Mossaron d'abòr o Clitocibe geotròpa en Gascon. Qu'ei lo "Clitocybe géotrope" o "Tête de moine" en Francés.
- Mes/Totun, abans de parlar deu honilh, e podetz diser dus mots sus la sason deus cèps ?
Per çò de la sason deus cèps, qu'avem ua petita decepcion, après lo pos deus caps negres e deus cèths de mai qui's revelè locaument balhós au començar deu més d'octobre, los Marteroets o cèps de Bordèu n'an pas seguit lo briu, que son estats riales. Bera pausa los ahuecats que cerquèn un explic, tot comptat que pensi qu'ei la manca de calor de l'estiu passat qui ei a la cauç d'aquera devira permor lo micèli deus cèps de Bordèu qu'ei sensiu a la calorassa e los Marteroets que pareishen mei au sortit deus estius cauds.
- E donc adara, a qué sembla lo honilh / E'ns podetz descríver lo honilh ?
Lo Honilh qu'ei un bèth camparòu lamelat en entoneder, d'uns 10 a 25 cm de hautor globau. Qu'alura purmèr lo hòu deus escacs apuish uns castèths d'aiga. E que cau notar lo cap e lo pè deu camparòu ne son pas diferenciats permor las lamas situidas devath lo capèth que baishan suu pè, com los plècs ençò de las lecassinas. Qu'apèran aqueth fenomèn la decurréncia. Lo honilh que's ved de luenh dens lo paisatge permor de la soa pagera e de la soa color clara. E tanben permor que possa generaument en tropas.
Lo cap que presenta un diamètre de compte har de 5 a 25 cm quan madur. La fòrma qu'ei bombada au començar dab un tuquet centrau caracteristic, apuish que s'esparteish e que's depremeish en entoneder. La cuticula o pèth qu'ei liça, dab zònas o plaps leugèrs quan joen. Qu'ei tintada de burèu, de crèma, mei rialament d'òcre e que pren la color deu carton permor de l'aiga en tornant los dias. La marja qu'ei cannelada e escavada, las lamas que son sarradas e plan decurrentas (ço qui vòu díser que devaran suu pè) e las loas tintas que son just mei claras au par de las deu cap.
Lo pè qu'ei haut d'uns 10 a 15 cm (a còps 20), per un diamètre de 2 a 3 cm, 4 ençò deus mei bèths subjectes. Qu'ei hòrt e plen, arredon, dab ua basa en.hlada e coberta de micèli blanc, qu'ei de medisha color com lo cap, brinchut e que's hè espongiu en vadent vielh.
La carn qu'ei de color blanquiosa a crèma, frèma, crosquilhanta començar, sovent tilhuda quan madur.
- A ua aulor particulara aqueth camparòu ?
L'aulor qu'ei sucrada, aromatica d'espècias o d'òli d'ametlas amarosas, de camparòus, agradiva e la sabor qu'ei doça.
Quau ei lo son interés ?
Lo Honilh qu'ei ua espècia minjadera de las miélhers a condicion de la saber aprestar. Totun, que vau miélher causir subjèctes deus joens abans qui lo cap espandit e gahe la color deu carton permor de l'aiga. E avisà's tanben permor la carn qu'ei sovent atacada peus vèrmis en vadent vielh. La pagera e l'abonde que permeten d'aprestar plats familhaus en quantitat quan los autes camparòus e vaden riales e son sovent mendrets en fin d'annada.
- (Se) i a riscs de confusion dab camparòus contemporanèus ?
Lo culaurin o entolòma culaurin qu'ei un bèth camparòu posoèr de crànher mes que possa mei de d'òra e que's diferencia pro aisidament deu honilh permor de la soas lamas tintadas de blanc o de saumon e non decurrentas (ne baishan pas suu pé.) Permor d'aquò lo pè e lo cap deu culaurin que son plan diferenciats mentres que lo honilh a vertaderament la fòrma d'un entoneder. De hèit, lo risc de confusion màger qu'ei dab lo clitocibe nublós, qui possa tanben en tropas e sovent dens los medishs plaçars. Mes lo nublós qu'ei gris e mei camabraca, que'u vau miélher regetar, n'a pas las qualitats culinarias deu honilh e qu'ei sospieitat d'estar bèth drin posoèr. Entà virà's de tota confusion qu'aconselhi aus auditors de non pas cuélher subjectes tròp vielhs, sustot que's degalhan viste ad aquera epòca hreda e aigassuda.
-Avetz conselhs de preparacion entà cosinar lo honilh ?
Que cau guardar lo tèrç superior deu pé e lo cap, copà'us en lesquetas e hà'us còser a la padera. Que's poderén tanben ensajar a la fridera dab òli borienta. Lo honilh qu'ei hèra bon quan a tornat tota l'aiga e qui las lesquetas e començan de daurar o de rostir. Que'u pòden servir en acompanhament de legumis e de carns de tot ordi, carns blancas mei que mei.
-Totun, entà poder tastà'us, que'us cau purmèr trobar, e podetz díser aus qui serén interessats on cau cercar lo honilh ?
Lo honilh que vien sovent en linhas o en aròus de broishas, rialament solet. Que l'agradan los cantèrs deus camins, deus arrius, los prats, los bòscs de huelhuts e de peguèrs. Que cerca la mestior organica e los glucidis com las maurilhas e los mossarons. Que s'amuisha rialament abans lo 15 d'octobre e la soa tempora que s'estira de novème a géner permor n'a pas paur a las torradas, aus tempèris hreds d'ivèrn e a la hanga.
Monografia (descripcion scientifica)
Lo honilh (clitocibe geotròpa):
Classificacion: Cl. Omobasidiomicèts, O. Tricolomatales, F. Tricolomatacèus.
Nom latin: Clitocybe geotròpa.
Noms francés: Clitocybe géotrope, tête de moine.
Nom gascon: Honilh, Cap de Monge, Mossaron d'autona, Clitocibe geotròpa.
Mòda de vita: Saprofit.
Morfologia:
Bèth camparòu en entoneder, d'uns 10 a 25 cm de hautor globau, alurant purmèr lo hòu deus escacs apuish un castèth d'aiga. Que l'avisan de luenh dens lo paisatge permor de la soa pagera e de la soa color clara.
Lo cap que presenta un diamètre remirable d'uns 5 a 25 cm. La fòrma qu'ei bombada començar dab un tuquet centrau, que s'esparteish lèu e que's depremeish en entoneder de la fin. La cuticula qu'ei liça, dab zònas o plaps leugèrs quan joen, que muisha tintas de burèu, de crèma, mei rialament d'òcre qui blaseishen en madurar. La color deu cap que vira sovent a la deu carton permor de la ploja en tornant los dias. La marja qu'ei cannelada, bèth drin peluishosa e escavada, e que demora enrotlada bèra pausa. Las lamas que son sarradas, inegaus, arcadas, plan decurrentas, mothas e de color blanquiosas, crèmas, òcre-blasit.
Lo pè, haut d'uns 10 a 15 cm (20 cm se lo cas ei) per un diamètre de 2 a 3 cm, 4 ençò deus mei bèths subjectes, qu'ei donc long, mes tanben arredond, hòrt e plen e dab la soa basa en.hlada e plan feutrada de blanc que presenta sovent la vista d'ua maçuga. Brinchut, que's hè mei anar mei espongiu en madurar e que muisha tintas concolòras au cap per estar just mei blasidas, òcre-rossinàs.
La carn qu'ei de color blanquiosa a crèma, frèma, crosquilhanta començar, sovent tilhuda quan madur.
L'aulor qu'ei sucrada, aromatica d'espècias o d'òli d'ametlas amarosas, de camparòus, agradiva e la sabor qu'ei doça.
Sason e estacions:
Lo honilh que vien sovent en linhas o en aròus de broishas, rialament solet. Que l'agradan los cantèrs deus camins, deus arrius, los prats, los bòscs de huelhuts e de peguèrs. Que cerca la mestior organica e los glucidis com las maurilhas e los mossarons. Que s'amuisha rialament abans lo 15 d'octobre e la soa tempora que s'estira de novème a géner permor n'a pas paur a las torradas, aus tempèris hreds d'ivèrn e a la hanga.
Comestibilitat:
Qu'ei ua espècia minjadera de las miélhers a condicion de la saber aprestar, que vau miélher causir subjècte deus joens abans qui lo cap espandit e gahe la color deu carton permor de l'aiga. Avisà's tanben permor la carn qu'ei sovent atacada peus vèrmis en vadent vielh. Que cau guardar lo tèrç superior deu pé e lo cap, copà'us en lesquetas e hà'us còser a la padera o a la sautadera. Lo honilh qu'ei hèra bon quan a tornat tota l'aiga e qui las lesquetas e començan de daurar o de rostir.
Lexic micologic Francés - Gascon/ Lexique mycologique Français - Gascon
Lexic micologic :
Adishatz !
Com tota sciéncia la micologia qu’apèra un vocabulari especific, precis, coneishut e emplegat peus cercaires com peus autors de libes. Ailàs, aqueths mots tecnics e especifics ne's tròban pas tots peus diccionaris nostes, per tant exaustius que sian. Entà simplificar l'escota de las meas cronicas sus Ràdio País e la legida deus mes articles que'vs perpausi donc aqueth lexic personau Francés – Gascon dab un explic deus tèrmis, se lo cas ei. En esperant que'vs hacia servici.
Acidophile= acidòfile; qui s’està de plan sus las sòlas acidas (asedas).
Adné= adnat; que’s ditz de las lamas o deus pòres (tubas) tòca-tocant lo pè sus ua part de la loa hautor a tot lo mensh.
Aethelium= eteli; amassoc d’esporangis deus mixomicèts.
Aiguillon= agulhon / agulha; organ ponchut situit devath lo cap deus idnes e d’autas espècias com la tremèla gelatinosa.
Anastomosé= anastomosat; tà parlar deus plegs e de las lamas a còps, quan son horcaduts e ligats a un aute element (lama o plec) per veas o plecs traversèrs.
Anneau= anèth; baga qui ensarra lo pè.
Apothécie= apotecia; aparelh fructificator deus discomicèts, generaument en fòrma de disc o de copa e cobert d’imèni.
Appendiculé= apendiculat; que’s ditz de la marja deu cap quan ei desbordanta e festonada.
Apprimé= apremit; que’s ditz deus escats, de las fibrillas quan son hòrt premidas suu cap o suu pè.
Arête des lames= cresta; estrèm liure de las lamas.
Armille= armèra; manjòt escatós e meculós, sobre de la vela generau deu ceth, qui bara lo pè ençò de quauquas espècias e se presenta com un anèth.
Asque= asc; organ de reproduccion deus ascomicèts, que sembla ua saca, en generau qu’arcab ueit espòras.
Baside= basidi; organ de reproduccion deus basidiòmicèts, cellula estirada (haut o baish) a laquau e son restacadas quate espòras en generau.
Basidiome= basidiòma; carpofòr o esporocarpa deus basidiomicèts.
Bulbe= cabòç; part en.hlada de la basa deu pè. La corla qu’a un pè caboçut.
Calcicole= calcicòla; qui vien de plan sus las sòlas calcarias.
Campanulé= campanulat; que’s ditz d’un cap en fòrma d’esquira.
Carpophore= carpofòr; que’s ditz tanben esporocarpa. Que designa çò qui aperam generaument un camparòu e qui ei en realitat la part mei vededèra e fructificatora deu micèli.
Cérébriforme= cervelifòrma, cerebrifòrma; qui sembla un cervèth, torromentat, porvesit de circonvolucions com lo cap deus giromitras.
Cespiteux= amassocats; que designa los ceths qui creishen en matòla dab lo pè de cada subjecte juntat aus autes per la basa.
Champignon= camparòu / ceth; part fructificatora e vededèra deu micèli aperada tanben carpofòr o esporocarpa en micologia.
Concolore= concolòr; de medisha color.
Conidie= conidia; espòra particulara, qui assegura la reproduccion asexuada deu ceth.
Cortine= cortina; vela leugerina qui liga l’estrèm deu cap dab lo pè ençò deus joens subjectes. Quan lo ceth e prava la vela que s’esquiça, que demoran quauquas brinchas suu pè e sus la marja deu cap sonque.
Cuticule= cuticula; que s’ageish de la pèth, deu vestit deu cap: que pòt estar seca, limassosa, liça, brinchuda...
Décurrent= decurrent; que’s ditz de las lamas, deus pòres o deus agulhons qui devaran chic o mic suu pè: las lamas deus clitocibes que son decurrentas.
Déhiscence= dehiscencia; obertura qui’s hè quan lo camparòu madur.
Déliquescent= deliquescent; qui’s descalha, los coprins que’s descalhan quan madurs.
Denticulé= dentilhoat; goarnit d’ondraments en fòrma de dent.
Dimidié= dimidiat; termi tà designar los ceths desporvesits de pè e peherrats costèrament au supòrt (polipòres, ...)
Disque= disc; som o part centrau deu cap deu ceth, qui’s destria deu demorant per l’aspecte liç e fòrma generaument un tuquet.
Ecarté= espartit; que’s ditz de las lamas qui ne tòcan pas au pè.
Echancré= escavat; que’s ditz de las lamas qui pòrtan ua escavadura abans de tocar au pè.
Emarginé= esmarjinat; tà parlar de las lamas qui’s desviran sobtament de cap tau bèc abans de’s restacar au pè.
Endopèridium= endoperidi; envolopa interna deu carpofòr de quauques camparòus com las veishigas-de-lop.
Excorié= escoriat; tad evocar ua surfacia esgarrauishada d’escats, la pepiòta escoriada.
Exoperidium= exoperidi; envolopa externa deu carpofòr d'uns camparòus com las veishigas-de-lop.
Farci= conhit; que’s ditz deu pè emplit de medoth cotoat com lo de las verpas.
Fasciculé= fasciculat; dispausat en matòlas sarradas dab hèra de subjectes, l’ifolòma en matòla.
Fibreux= brinchut; constituit de brinchas. Camparòus de que n’i a brinchuts que son de consistencia (caractèr interne.)
Fibrilleux= fibrillós, hilut; ondrat de hius o fibrillas de las mei primas. Que’s ditz sovent de la pèth de quauques ceths (caractèr externe.)
Fimicole= hemicòla; que’s ditz deus ceths qui vienen suus hemerèrs o suus escrements.
Fongique= fongic; qui pertoca aus camparòus.
Fugace= hueitiu; qui ne demora pas, sovent emplegat tà parlar de l’anèth o de la cortina qui desapareishen dab l’atge.
Fuligineux= fuliginós; qui a l’aspecte de la soja.
Furfuracé= furfuraciat; cobert de grans qui semblan prova de bren. Lo pè de las maurilhas qu’ei beròi furfuraciat.
Fusiforme= fusifòrma / husifòrma; en husèth, deus estrèms ponchuts, la collibia deu pè en husèth.
Gélatineux= limaçós; qui a la consistencia de la gelatina.
Glabre= glabre; desporvesit de pèus.
Gléba= gleba;1, part graniva situida a l’interior deus carpofòrs ençò de quauques ceths (los angiocarpas.) Qu’arcab las espòras (veishigas-de-lop, esclerodermas, ...) 2, gotetas d’aiga qui caden deus tubas o de las lamas e demoran au som deu pè dinc a s'esbassivar.
Globuleux= globilhós / globulós; que’s ditz deus camparòus de la fòrma quasi esferica (esclerodermas, ...)
Glutineux= glutinós; cobert d’ua enviscadura espessa (lo gomfidi glutinós.)
Grenu= granut / granat; tà parlar de la carn de las crusaugas e deus lactaris, constituida de grans petitins e qui’s copa com creda. Consistencia drin hariosa.
Hémolysine= emolisina; substancia (toxina) qui destruseish las globilhas rojas de la sanc. Las elvellas qu’arcaben hèra d’emolisinas. La galosa (amanita vinosa) e las maurilhas drin mensh e ençò d’aqueths camparòus comestibles ua cueita perlongada a mei de 60° que sufeish entad esbassivar lo poson.
Humicole= umicòla; que’s ditz deus ceths qui creishen sus l’umus.
Hyalin= ialin; qui a la trasparencia deu veire.
Hygrophane= igrofan; tà parlar d’un ceth qui cambia d’aspecte e de color seguint lo grat de mothèra com la foliòta mudanta.
Hygroscopique= igroscopic; qui’s bèu l’umiditat de l’èr.
Hyménium= imèni; part deu carpofòr qui’s pòrta las espòras.
Hyphes= ifas; brinchas partimentadas (hèitas de cellulas dispausadas las uas au darrèr de las autas) d’un diamètre inferior a 1 mm e qui constitueishen lo micèli com lo carpofòr.
Hypogé= ipogèu; tà defenir tot ceth qui lo carpofòr e vien per devath tèrra (la trufa.)
Hypotalle= ipotala; estructura qui junta la basa deus pès de las esporangis ençò deus mixomicèts.
Inégal= desparièr; que’s ditz de las lamas entre lasquaus s’intercalan lamèlas e lamelulas.
Lacuneux= escavat; qui presenta un espaci, ua escavadura.
Lames= lamas; huelhets situits per devath lo cap e qui pòrtan l’imèni.
Lamelles= lamèlas; petita lama qui ne tòca pas au pè. Aqueth tèrmi qu’ei sovent emplegat per lamas.
Lamellules= lamelulas; lamèlas de las mei bracas qui’s tròban a la marja deu cap.
Lardacé= lardaciat; tà parlar de las lamas qui an la consistencia de la chingarra.
Libre= liure; tà parlar de las lamas qui tòcan au pè shens i estar seudadas.
Lignicole= lenhicòla; qui vien suu bòis (bidaletas, polipòras, ...)
Maculé= maculat; plapat.
Marge= marja; estrem deu cap o d’un anèth.
Marginé= marjinat; que’s ditz d’un cabòç porvesit d’un estrèm net. Au contra un cabòç arredon que’s ditz immarjinat.
Méchuleux= meculós; cobert d’escatòtas enauçadas aus estrèms.
Mucilagineux= mucilaginós; qui a la consistencia deu mucilatge, substancia de natura limassosa.
Mycélium= micèli; hialat de las brinchas sosterradas qui constitueishen la part vegetativa deu camparòu. Lo micèli que s’encarga de la susvita de las espècias: que’s neureish e que « floreish » de temps en quan devath la fòrma d’un ceth.
Mycologie= micologia; sciencia, part de la biologia qui s’especialisa dens l’estudi deus ceths.
Mycorhize= micorriza; assauciacion simbiotica entre lo micèli d’un ceth e las arrasics de quauques vegetaus sobrans, arbos mei que tot.
Nitrophile= nitrofile; qui s’agrada de plan sus las sòlas hòrt nitratadas, azotadas.
Ombiliqué= enmelicat; que’s ditz d’un cap porvesit d’ua depression sobta e estreta au miei com la cantarèla en tuba.
Ostiole= ostiòl; clotet qui permet a las espòras de quauques camparòus com las veishigas-de-lop de s’esparsemiar.
Parasite= parasit; que’s ditz deus ceths qui vienen en se neurir d’un aute ester viu (planta, mes tanben bestiòlas, bestias, ...)
Pédicellé= pecolhet; porvesit d’un pè mendret com la pesisa coccinada.
Péridiole= peridiòl; mena d’ueu petitin qui s’està au honds deu basidiòma en copa e arcabent las espòras.
Péridium= peridi; envolopa de l’arrecapt (= réceptacle) de mantuns ceths com la veishiga-de-lop. Constituit de l’exoperidi e de l’endoperidi.
Pied central= pè centrat; tà parlar d’un pè qui s’enterhica au miei deu cap.
Pied excentrique= pè excentrat; tà parlar d’un pè qui ne s’enterhica pas au miei deu cap deus camparòus.
Plasmode= plasmòdi; estat vegetatiu deus mixomicèts.
Pli= plec / pleg; organs (veas, randas espessas) qui pòrtan l’imèni ençò de quauques camparòus (lecassinas, cantarèlas, ...)
Pores= pòres; trauquets deus tubas per lasquaus las espòras se pòden escapar (bolets, polipòres, ...)
Pruine= prueina; mena de prova qui capèra a còps la cuticula, com sus las pruas. Lo clitocibe ennublat que mostra ua cuticula prueinosa.
Pubescent= borrejant; goarnit de pèus prims.
Pulvérulent= provent; qui s’esparsemia en prova. La carn de las veishigas de lop que’s hè proventa quan madura.
Ramule= ramelet; ramelets o ramilhas qui’s tròban per exempla ençò de las clavarias.
Réceptacle= arrecapt; sinonim de carpofòr o esporofòr, emplegat tà designar los ceths en fòrma de bola o globilhós (esclerodermas, veishigas-de-lop.)
Récurvé= arrecorbat; que’s ditz de la marja quan ei recorbada de cap tà l’endehòra.
Réniforme= arrénifòrma; qui a ua fòrma d’arrea.
Réseau= hialat; arramat de linhas salhentas entrecrotzadas com las malhas d’ua ret.
Reviviscence= arrehiulada; propietat qui permet a quauquas espècias com la lecassina de s’arregahar au-darrèr d’ua tempsada d’alentiment impausada per la sequèra.
Rhizoïdes= rizoïdes; hius micelians qui ligan lo carpofòr au substrat.
Rudérale= ruderau, maserat; qui vien au miei de las maseròlas.
Rizomorphe= rizomòrfe; cordon micelian qui s’esperlonga hens lo supòrt ençò de quauquas espècias com l’armillar de mèu.
Saprophyte= saprofit; ceth qui’s neureish de mestior organica morta (los bosiguets, ...)
Scrobicule= escròbicula; clotet.
Sessile= sessil; que’s ditz deus camparòus shens pè (polipòres, ...)
Sinué= sinuit; tà parlar de las lamas qui s’arredoneishen en arribar suu pè (collibias, ...)
Sporange= esporangi; mena de fructificacion qui arcab las espòras.
Spores= espòras; granas deus camparòus.
Sporée= esporada; emission abondosa d’espòras.
Sporophore= esporofòr; part vededèra deu ceth au contra deu micèli, sinonim carpofòr, esporocarpa.
Squame= escat / escaume; emplegat sustot tà parlar deus caps, la corla qu’a un cap escatós.
Stipe= estipe; tà parlar deu pè ençò deus camparòus caperats.
Stroma= estromà; massa carnuda ençò de quauques ascomicèts.
Subéreux= suberós; qui a la consistencia deu lèuge.
Substrat= sobstrat / substrat; supòrt qui horneish la neuritud deu ceth (bòis, tèrra, ...)
Symbiose= simbiòsi; assauciacion estreta qui permet a subjectes de natura desparièra de cobrir las necèras de cadun, per çò deus camparòus que s’apéra micorriza.
Symbiotique= simbiotic; qui viu en simbiòsi.
Terricole= terricòla; tà parlar d’un camparòu qui vien hens la tèrra.
Thermolabile= termolabil; qui’s destruseish dab la calor: las emolisinas de las maurilhas e d’autes espècias que son termolabilas.
Thermophile= termofile; adjectiu tà parlar de las espècias qui aiman la calor, com l’angòssa e lo ceth nègre...
Tomenteux= duvetós / tomentós; caperat de pèus bracs e sarrats, la collibia deu pè envelosat qu’a un pè tomentós.
Trame= trama; aute mot tà parlar de la carn deu ceth.
Tubes= tubas; organs estirats e escavats, situits devath lo cap deu camparòu, sovent de fòrma arredona e qui pòrtan l’imèni ençò deus bolets e deus polipòres enterautes, sinonim: pòras.
Vallecule= vareta; petit espaci qui junta lo cap e lo pè de las maurilhas.
Vergeté= pigalhós; tà parlar deus caps qui amuishan rajetas de las primas e chic o mic arrajantas, mei escuras au par deu honds.
Voile= vela; envolopa protectora qui bara sancèrament (vela generau o vela universau) o parciaument (vela parciau) los joens carpofòrs de camparòus de que n’i a. Que pòt demorar devath la fòrma d’un anèth. Ençò de quauquas amanitas los perrecs qui sobran que hèn tanben d’ondrament suu cap.
Volve= vòlva / uèu/ pelissa; teishut, tela (part inferiora de la vela generau) qui arrecapta los joens carpofòrs ençò d’espècias com las amanitas e las volvarias. La part sobirana que s’esquiça e sovent que s’apedaça (borrugas, escats.) La basa que demora au pè deu ceth ençò de las amanitas e de las volvarias.
Zoné= vetat / zonat; tà parlar d’un cap suu quau e podem destriar zònas concentricas.
