Lo ceperavirus 22 (cronica Radiò Païs)

Adishatz a tots, aqueste còp que vam parlar drin d'un mau tròp rialament acodit peus mediàs, lo ceperavirus e lo son varient 2022.

Lo ceperavirus qu'ei un virus de crànher, lo hrair petit de l'aute, ja sabetz, lo colhonavirus, qui puja tà la velha deu monde e qui torna cada an, màgerment a l'abòr com las tehequèras e la gripa sasoera, shens que se'n dasquen los politicaires e las cadenas de desinformacion de contunh dab las loas edicions especiaus esvarjablas e los lors platèus harts d'especialistes autan lenguts com desentenuts. Totun, la viruléncia d'aqueth virus que hè en pujant au briu deus ans e au sortit de dus ans d'empaish l'aram de 2022 que toquè a un som. E donc que'm sembla que i a pressa pressadera de portar aqueth problèma a la coneishença de tots.

Purmèr de mentàver los simptòmas d'aqueth ceperavirus agut que voi precisar causòtas. La màger part deus umans senon la totalitat que son portaires d'aquera malaudia, eretatge de temps hera vielhs quan en un contexte de subervita deu grop com de l'individu los nostes davancèrs èran tots cuelhedors, caçaires o pescaires. Aquera auruga de's lhevar lo neuriment e se lo cas ei d'arrecaptar, a l'exemple de l'esquiròu, qu'ei ancorat au perhons deu noste cervèth reptilian e non demanda qu'a desvelhà's tanlèu que'n a lo benparat, e l'assadorada qu'ei d'autan mei hòrta qui l'abenda la paur de mancar e donc de la mort. Lo parat que'ns ei dat de brembar qu'augan en França, monde que s'ataquèn a vacas hens los prats shens chepicà's de la lei ni deu propietari, tà's procurar carn. Per astre la màger part deu monde, notadament los qui viven chic o mic au contacte de la natura e aus sons ritmes, mes tanben los qui's van cuélher un sacotet de castanhas tà borir o tà iròlas o las familhas qui's passejan tà hens deus bòscs tà s'airejar e lhevar quauques cèths tà la moleta e las consèrvas taus repaishs de hèsta, dus o tres còps l'abòr, que son portaires asimptomatics deu mau e que viven dab lo virus shens patir ni se har empaish. Tant per tant se's manifesta drin de frebe a l'aparida deus purmèrs brucs. Lo problèma que vien sustot de las populacions aleitadas dab lo consumerisme deus grans centres comerciaus e copadas au pregon de la natura. Sonque la causa que vad mei grèu, e de quant, en un contexte de crisi economica màger e de malacarèstia on mei anar mei de monde e's viran de cap au mitan naturau tà's cercar la biòca.

Lavetz, quaus son los simptòmas e quinas son las particularitats de l'andada d'octobre d'aqueth ceperavirus 22... Lo simptòma purmèr, plan coneishut e benigne, qu'ei ua aumentèra de las autòs, màgerment C 15 e 4x4, desanadas contra los bòscs mei renomats deu parçan. Aqueth simptòma que chepica drin mei se l'imatriculacion de la torrombiòla ei de l'estrangèr, de capvath, estosse deu 40, deu 33 o deu 47. Permor qu'ei causa sabuda, los deu 24 qu'an pro de cèths a lor.

Los domaus a las proprietats on entran soven shens autorizacion, barralhas forçadas, arbolets copats e plantas darrigadas permor de har puishèu que son simptòmas mei seriós d'un ceperavirus maishant e sovent a la cauç de pelejas dab los propietaris e lo monde deu país. D'ua certa faiçon las arròdas crebadas que son ua de las tornas qui tradeishen l'autor qu'ei portaire deu quite mau.

Tà hens deus bòscs lo terrèr espernabatut e la tèrra pètrolhada que son quasi tostemps lo hèit d'un ceperavirós deus peluts doblat d'un mahutre e d'un aso. Dab lo risc de domatjar greument l'ecosistèma e de har perir lo micèli. Lo parat que se m'ei dat de brembar los cèths ne's pòden pas con.honer dab las castanhas de l'an passat.

Totun, que son los camparòus eths-medishs qui pòrtan los estigmatas mei escosents deus simptòmas plan coneishuts deu ceperavirus. Darrigats, escaputhats a trucas de barròt, de cotèth o de pè. Esmenudats com los lardons de la moleta, mustra de la frustracion d'un ceperavirós qui n'a pas trobat arren o deu mesprètz, senon de la paur pauruga que l'inspiran las espècias desconeishudas en ua epòca qui'ns condiciona mei anar mei a la paur de la natura. O mei simplament esglaishats. Se lo cas ei que destruseishen tanben cèths permor ne'us coneishen pas plan. Quina hastia entaus entinoats com jo de's trobar espècias de las requistas o de las protegidas eishapotidas au camp batalhèr de la bestièssa gloriosa, de l'aganidèr e de las credenças. De qui-ne-i a que hèn pialats dab tot çò qui tròban apuish qu'at deishan tot en plan permor los propietaris n'an pas enqüèra avut l'idea d'aparar caddies a l'aurera...

Passat los simptòmas classics deus ceperavirus taus com los coneishen o meilèu pateishen bera pausa hè, lo varient 2022 qu'a gahat ua virada de las inquietantas e aquiu qu'ei lo hic...

Purmera observacion : Lo monde que s'atreveishen mei anar luenh tà hens deus bòscs dab veituròtas ciutadinas inadaptadas. A l'exemple d'aquera hemna d'un cinquantenat qui'm trobèi a las totas, motor humejant autan negre com la cauhapança, embartada en la còsta hangassuda e redda d'ua carrau qui puja a ua localitat deu men parçan. De-qui-ne-i a que's cercan los camparòus dab l'autò, au bèth miei deus camins shens jamei baishar ni copar lo motor. D'autes que s'arrèstan a cada plaçar. Que sautan deu chivau e en un trentenat de secondas que van uelhar apuish que tornan, que rotlan uns detzenats de metres dinc au plaçar seguint e que devinatz la seguida... De tau mòde que crei que vau obrir un cep drive tà l'an qui vien. Ne's comptan pas mei los ceps esglaishats per las arròdas suus camins e dinc aus tornèrs deus camps e a las aureras deus bòscs. Los habitus deus grans centres comerciaus e començarén de gahar pè au campèstre ?

Dusau observacion : Augan, aquera auruga d'amassà's tot çò qui's pòt trobar de minjader, tot purmèr los camparòus e las frutas, que dè lo get a un sarròt de comportaments on uns individus e's perdón tota dignitat en tot se credent dispensats de las reglas elementàrias de la circulacion e de tota vita civilizada. Tanlèu qui'us arriba la rumor d'ua bohada que'us en cau trobar a tot hòrt e de suscòp que diserén puncèus qui's segueishen l'amiga entà la crampa prometuda. Vivòsta ! Ne'm caló pas demorar la mea purmèra tirada de segle entà realizar duas causas n'avèn pas lo parion tà har miélher sortir lo conèr uman, la veitura e lo cuu. E mei anar mei que m'avisi que i ei ua tresau : los cèths ! Per estar espècias requistas las angòssas, las lecassinas, los mossarons e las maurilhas n'an pas aqueth poder.Atau, aqueste més d'octobre, dus còps qu'estoi travat au men honset per ua autò desanada au bèth miei de la viòta e que'm caló demorar lo tornar deu propietari o de la propietaria ( lo ceperavirus n'ei pas genrat), gahat-da per un arram arderós de cuelhuda. En constatant lo seriosèr deus simptòmas, lo men vesin e amic, Miquèu, tractològue de renom, passat a John Deere au-darrèr d'aver seguit las escòlas de New Holland, que'm digó : "Lo còp qui vien, sona'm, que las te tirarèi deu puishèu, jo !"

Mantuas annadas hè que vedem a pujar e multiplicà's los simptòmas deu ceperavirus de tau mòde que los entinoats dont soi e s'estiman mei anar mei aplegà's au perhons deus bòscs mei estremats de la darrera via passadera tà's seguir la cepèra, tranquillòtament. En demorant la freba que càdia, ahar de duas o tres setmanas au mei har, e que tot aqueth brave monde e se'n tornen taus grans magasins per aprestar Nadau. Pr'aquò, en tot tornant díser que i estó behida un ordi de compensacion e de liberacion au-darrèr de dus ans de restriccions e de pairança, augan lo mau qu'a hauçat d'ua òsca e qu'ei çò qui motivè aquera cronica.

Los hialats sociaus e los fòrums on tròpeduns e hèn a qui la mei bera... cuelhuda, a las taulas arrasas deus uns responent los cròfes plens deus autes, mes tanben los grans mediàs, las radiòs de gran escot e los jornaus de la PQR, qui publican au format papèr com en linha fotòs de cuelhudas estomagantas e sovent localizadas tà har rentaus encarts publicitaris, que son lo larèr màger de contaminacion deu ceperavirus, e de quant mei de crànher au par de l'estanquet deu vilatge o de la plaça deu mercat. Shens desencusar per aquò lo narcissisme e la vantariòla de l'epòca, qui hèn pèrder a un sarròt de monde lo sens elementari de la prudéncia e de la retiénça quan los nostes davancèrs e'ns avèn tan talament plan ensenhat non solament tot complimentaire que viu au despens deu qui'u cred mes enqüèra tà víver urós que valè miélher víver caradament. De mei, aquera mustra de fòrça e de poténcia, sustot qui los mediàs e las telas an un bèth poder d'identificacion e d'imitacion, que hica au tes deu public l'idea lo plaser màger de la cepera qu'ei dens l'apielada e l'abonda au detriment de l'observacion, de la contemplacion e de la coneishença qui lo mei sovent i abastan, en tot convidà'u a entrar en la competicion.

Per arrossegats qui'vs pareishi los arrams annaus de ceperavirus que son l'un deus termomètres dab losquaus e's pòt indirectament mesurar l'estat d'ua societat e la soa coesion. Que son lo rebat de las valors qui la hèn anar mes tanben deus chepics e de las passions qui avivan o estirassan los sons ressortents. Sus aqueth plan que i ei un parallèle segur dab l'estat de las vias e deus sendèrs de randonejada e au-delà, dab lo de las estivas qui hasó legitimament arroganhar uns aulhèrs d'aquestes torns.

Com at digoi mei haut, lo ceperavirus (com tots los autes virus deus ominides cuelhedors) qu'ei ancorat au perhons de la nosta natura e ne sèrv pas ad arren de cercar remèdis entad eradicà'u. La sola terapia valenta que consistiré en ajudar un maxímum de contemporanèus a conterotlà'u en desvelopant fòrmas benignas, tà díser, shens domaus taus equilibris naturaus ni desagradament taus propietaris e taus de mei. E qu'at avem a har se volem sauvar la patz e la tranquillitat au campèstre. Lo tornar a la natura qu'ei un moviment de hons mes tanben salutari de la societat francesa e qui s'abriva a fin e a mesura qui s'esvaneishen los miratges economics e qui las crisis sistemicas e mian mei anar mei de conciutadans a deishar las vilassas qui ne hèn pas mei saunejar guaire de monde. Aqueth arsec qu'ei portaire d'espèr en l'aviéner, lhevat qu'au dia de uei, e sovent dinc au perhons deu quite individu, qu'entra en conflicte dab ua auta tendéncia de hons, la deu tornar a l'estat de natura afavorat peu sistema de valors politicas, economicas e sociaus carrejadas enter autes peus mediàs e l'educacion au sens larj, o meilèu la soa abséncia... Òr qu'ei aqueth tornar a l'estat de natura qui afavora las fòrmas grèus deu ceperavirus permor ua tropa d'individus que cercan purmèr ad acontentà's los besonhs primaris quin que sia lo parat. E lo mau, avitat au briu deus ans per politicas de manejament public emparadas sus las paurs existenciaus, la paur de mancar, la paur de lendedia, que deveré har en assordint en un contexte d'ahonida quan las penurias e las hamièras e trucan tornar a la pòrta d'Euròpa.

Lavetz, quin nse poderem sauvar au maxímum de las fòrmas grèus deu ceperavirus a l'aviéner. En tot precisar ne'ns cau pas briga demorar un cambiament ipotetic de politica au pregon dab las valors espandidas peus miadors, los grans mediàs e las telas, lo sol qui poisca cambiar a de bon lo rapòrt deus òmis dab la natura e los de mei. Las associacions environamentaus, un sarròt d'animators o de guidas natura que s'i hèn déjà a educar, reeducar, sensibilizar lo monde ad aqueths problèmas, notadament lo de la gestion e de la preservacion/perennizacion de las ressorças e deus espacis. Qu'an a contunhar, a doblar los esfòrç, tot purmèr de cap aus mei joens qui sovent questionan las abitudassas de casa en hant pujar las bonas practicas.

Totun, la màger part d'aquera òbra de captienuda e d'ateunada deus virus de la cuelhuda que tanh aus campanhòus, shensque los propietaris. Los poblants, las collectivitats e los elegits que s'i deverén atelar tanben tà har còrda. Bera pausa hè los campanhòus que son meilèu dens un apròchi defensiu deu problèma e que i responen tròp sovent separadament en se'n tienent a apitar barralhas e a puntar panèus d'interdiccion aus tèrmis deu lor endret. En hant atau que s'esmaginan que van deishar las intrusions, los domaus a las installacions e lo pilhatge deus camparòus (qui's revela a còps lo hèit d'arcadèrs solets o de hialats.) E que'us ei drin de mau compréner aqueras exaccions que son just la part mendreta e vededera de l'ahar e las sentidas d'un fleu, e de quant mei devastador, sonque e prenian totun la mesura deu problèma e se gahen a tratà'u en bona intelligéncia e collectivament. Se's pòden aisidament dissuadir la màger part deus passejaires d'entrar a tau o tau endret e de'n lhevar los fruts en temps ordinari, la respòsta que's revelarà lèu impotenta en un contexte de hamièra generalizada quan la cuelhuda e's hacia entà tròpeduns ua question de subervita. Òr dab la fin anonciada de l'abonde, tà díser de l'aisina dab laquau la màger part deus poblants deus país rics e trobavan a's porvesir au mercat o en lo comèrci, mei anar mei de monde que's van virar de cap au campèstre e a la natura entà's lhevar drin de biòca, manca de possedir un endretòt tà har anar drin de casau e viéner quauqua poralha. E ne i a pas arren de criminau ad aquò.

Ne soi pas jo qui getarèi la pèira ad aqueths hilhs de la tasca, ad aqueths campanhòus qui s'arrapan a las brancas de l'ordi vielh deu monde manca de possedir las claus tà auburar çò qui s'ordeish a l'orizont de l'umanitat. Per aver arraditz a la tèrra, a jo tanben que'm saben mau aqueths comportaments qui hèn en pujant au briu deus ans e la mea indignacion que's dobla permor de la mea fibra ecologica. E jo tanben que puntèi un panèu a l'entrada dab hòrça constatar los domaus au noste endretòt que hasèn en pujant permor deus passèris au temps de las castanhas e deus cèths. Mes que soi plan conscient lo moment que s'apressa quan la grevetat de las crisis sistemicas, economicas e sociaus e fòrçe l'umanitat a un navèth partei deus espacis naturaus, publics e privats mes tanben de las ressorças. E que'm sembla qu'averem meilèu interés ad aprestar, ad acompanhar aqueth moviment de hons entad afavorar la transicion la mei pasibla qui's poisca, o sinon l'ahar que risca de mauvirar, los arrams de ceperavirus que vaderàn enqüèra mei vriulents e de la fin que s'at portaràn tot. Tant per tant s'abastan las barralhas e los panèus a dissuadir lo màger deu monde d'entrar a noste en temps ordenari, lavetz quin s'i escaderén lo dia qui la hamièra, la hreita e l'instint de subervita e honhen la horrèra de tots los qu'un sistèma desrontat e deishère des.hornits ?

Adishatz !